یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که زبان‌آموزان هنگام یادگیری یک زبان جدید به آن نیاز دارند، مهارت صحبت کردن (Speaking) است. در واقع، بیشتر زبان‌آموزانی که برای یادگیری زبان عمومی به شما مراجعه می‌کنند، هدفشان تقویت اسپیکینگ است.
در ادامه، توضیحاتی درباره روش‌های استاندارد تدریس اسپیکینگ داده‌ام تا ببینید چگونه می‌توان یک کلاس زبان را به شیوه‌ای جذاب و مؤثر برای تقویت مکالمه اداره کرد.
اسپیکینگ یا مهارت صحبت کردن شامل توانایی انتخاب و استفاده از کلمات و ساختارهای مناسب با هر موقعیت است. یعنی فرد بتواند در هر موقعیت از ساختار و کلمات مناسب آن موقعیت استفاده کند.
علاوه بر انتخاب کلمه یا ساختار مناسب، درست صحبت کردن هم جزئی از مهارت فرد در اسپیکینگ به حساب می‌آید. یعنی فرد تا جای ممکن ساختارها را اشتباه بیان نکند و تلفظش هم درست باشد. با یک مثال، بهتر متوجه این نکته می‌شوید:
فرض کنید فردی می‌خواهد به زبان انگلیسی درباره روتین زندگی خودش و خانواده‌اش صحبت کند. او باید:
پس می‌توان به این نتیجه رسید که اسپیکینگ خیلی جدا از گرامر و لغت نیست. اما تدریس زبان صرفاً حفظ کردن لغت و قواعد گرامری نیست و برای تدریس زبان باید اولویت را به موقعیت‌هایی داد که ما در آنها از زبان استفاده می‌کنیم.
امروزه، روش‌های مدرن مانند تدریس ارتباط‌محور (Communicative Language Teaching – CLT) کمک می‌کنند که زبان‌آموزان در محیطی طبیعی و بدون استرس، مهارت اسپیکینگ خود را تقویت کنند.
در روش ارتباط‌محور (Communicative Language Teaching – CLT)، هدف اصلی این است که زبان‌آموزان بتوانند به‌طور طبیعی و مؤثر در موقعیت‌های واقعی صحبت کنند. به جای اینکه فقط روی حفظ کردن لغات و قواعد تمرکز کنیم، فعالیت‌ها باید زبان‌آموزان را در موقعیت‌های واقعی قرار دهد که مجبور شوند از زبان استفاده کنند.
طبق نظریات جرمی هارمر و دیگر متخصصان آموزش زبان، یادگیری زبان دوم زمانی مؤثرتر است که ابتدا بر معنی و مفهوم جملات تمرکز کنیم، نه صرفاً بر ساختارهای گرامری. در کلاس‌های اسپیکینگ، معلم باید تمرین‌هایی طراحی کند که زبان‌آموزان را به بیان ایده‌های خود تشویق کند، حتی اگر جملاتشان از نظر گرامری کاملاً صحیح نباشد.
برای اینکه زبان‌آموزان بتوانند به راحتی صحبت کنند، محیط کلاس باید آرام، حمایت‌کننده و بدون استرس باشد. اگر زبان‌آموزان از اشتباه کردن بترسند، کمتر صحبت خواهند کرد. معلم باید آنها را تشویق کند که بدون نگرانی از اشتباه، ایده‌های خود را بیان کنند.
طبق رویکرد ارتباط‌محور، فعالیت‌های جفتی (pair work) و گروهی (group work) نقش بسیار مهمی در یادگیری دارند. زمانی که زبان‌آموزان در گروه‌های کوچک بحث می‌کنند، فرصت بیشتری برای صحبت کردن دارند و راحت‌تر اشتباهات خود را اصلاح می‌کنند.
یکی از بهترین روش‌های تقویت اسپیکینگ، نقش‌آفرینی (Role-Play) است. در این تمرین‌ها، زبان‌آموزان در نقش‌های مختلفی مثل مشتری و فروشنده، مصاحبه‌کننده و متقاضی شغل، یا مسافر و مأمور فرودگاه قرار می‌گیرند و سعی می‌کنند مکالمات واقعی را تمرین کنند. این روش نه‌تنها باعث یادگیری زبان می‌شود، بلکه اعتمادبه‌نفس آنها را هم تقویت می‌کند.
یکی از راه‌های تشویق زبان‌آموزان به صحبت کردن، استفاده از سوالات باز (open-ended questions) است. به جای سوالات بله/خیر، می‌توان از سوالاتی مثل “اگر یک میلیون دلار داشتی، چه کار می‌کردی؟” یا “بهترین سفری که رفته‌ای چه بود؟” استفاده کرد تا زبان‌آموزان مجبور شوند توضیح بیشتری بدهند.
در رویکرد CLT، اصلاح اشتباهات اغلب به‌صورت غیرمستقیم و در زمان مناسب انجام می‌شود. برای مثال، معلم می‌تواند جمله نادرست را به‌صورت درست تکرار کند (recast) تا زبان‌آموز متوجه خطای خود شود، بدون اینکه اعتمادبه‌نفس او کاهش یابد.
یکی از مهم‌ترین نکات در تدریس اسپیکینگ، محدود کردن صحبت‌های معلم (T-Talk) و افزایش صحبت‌های زبان‌آموزان (S-Talk) است.
معلم نباید همیشه مرکز کلاس باشد، بلکه باید زبان‌آموزان را تشویق کند که بیشتر صحبت کنند. بازی‌های زبانی، پازل‌های کلامی و چالش‌های مکالمه‌ای می‌توانند به افزایش تعامل کمک کنند.
یادتان باشد که هدف نهایی این است که معلم از مرکز و محور بودن فاصله بگیرد و صرف کم صحبت کردن لزوماً شما را به این هدف نمی‌رساند. راه بهتر این است که درس را طوری طراحی کنید که زبان‌آموزان بیشتر با هم تعامل داشته باشند.
برای بهبود مهارت‌های اسپیکینگ، استفاده از ویدیوها، پادکست‌ها، و مکالمات واقعی که از زبان طبیعی و محاوره‌ای استفاده می‌کنند، بسیار مفید است. این کار باعث می‌شود زبان‌آموزان تلفظ، لحن، و ریتم طبیعی مکالمات را بهتر درک کنند و مهارت‌های خود را بهبود ببخشند.
یادگیری اسپیکینگ فقط به کلاس محدود نمی‌شود. معلم می‌تواند از زبان‌آموزان بخواهد که با دوستانشان به زبان انگلیسی چت کنند، ویدیوهای کوتاه ضبط کنند، در گروه‌های آنلاین شرکت کنند، یا حتی با افراد بومی مکالمه داشته باشند. هرچه تمرین بیشتر باشد، مهارت اسپیکینگ سریع‌تر تقویت خواهد شد.
با استفاده از این روش‌ها، تدریس اسپیکینگ در کلاس‌های زبان به شکلی انجام می‌شود که زبان‌آموزان نه‌تنها دانش زبانی خود را تقویت می‌کنند، بلکه یاد می‌گیرند که چگونه در موقعیت‌های واقعی با اعتمادبه‌نفس و روان صحبت کنند.
برای مطالعهٔ بیشتر دربارهٔ روش‌های استاندارد تدریس مهارت گفتاری (اسپیکینگ) در کلاس‌های زبان با رویکرد تدریس ارتباط‌محور (Communicative Language Teaching – CLT) و نظریات مرتبط با آموزش زبان دوم، منابع معتبر زیر را پیشنهاد می‌دهم:
